Η μελέτη ιστορεί την διαδικασίαν διαμορφώσεως διοικητικής δικαιοσύνης κατά την περίοδον μεταξύ 1833 και 1844, όταν εσχεδιάσθησαν και ελειτούργησαν πρώιμα ειδικά διοικητικά δικαστήρια εν Ελλάδι. Η εργασία αποτελεί καρπόν μακράς αρχειακής ερεύνης, αλλά και της συναφούς ελληνικής βιβλιογραφίας και προσφέρει μεγάλον αριθμόν νέων πληροφοριών. Παρουσιάζει τον πρώτον σχεδιασμόν των πρωτοβαθμίων διοικητικών δικαστηρίων κατά το 1833, εντός του πλαισίου του γενικωτέρου πλαισίου της δικαστικής και διοικητικής αναδιοργανώσεως της χώρας, μετά την εγκατάστασιν του νέου καθεστώτος κατά το έτος εκείνο. Παρουσιάζει τα ξένα (γαλλικά και βαυαρικά) νομικά πρότυπα των σχεδιασμών και εξηγεί την διαφοράν των εξελίξεων εις την Ελλάδα. Παρέχει ερμηνείαν των διατυπώσεων της πολιτικής δικονομίας του 1834 και παρουσιάζει τα πρώτα σχέδια οργανώσεως διοικητικών δικαστηρίων, εξηρτημένων πλήρως εκ της διοικήσεως, άνευ αναμείξεως της τακτικής δικαιοσύνης εις την λειτουργίαν των. Ο τοιούτος σχεδιασμός απέβλεπεν εις προστασίαν των συμφερόντων του δημοσίου εκ της αρπακτικότητος πολιτών και φορολογουμένων, μη επιθυμούντων οιανδήποτε συνεισφοράν εις τας κοινάς δαπανάς της πολιτείας και επιδιωκόντων και ιδιοποίησιν των δημοσίων κτημάτων. Εκθέτει εν συνεχεία δι\' ολίγων τα της εννόμου προστασίας των συμφερόντων του δημοσίου και τα της ιδρύσεως του Συμβουλίου της Επικρατείας (1834-1835). Ακολούθως εκθέτει την διαδικασίαν μεταβολής του διοικητικού οργανισμού της περιφερειακής διοικήσεως και την συνεπεία αυτού πλήρη ανατροπήν των αρχικών σχεδιασμών περί διοικητικής δικαιοσύνης, καθώς και την έκδοσιν του νόμου (1837) που προσδιώριζε τα αντικείμενα του αμφισβητουμένου διοικητικού, δηλαδή τας διοικητικάς διαφοράς αι οποίαι δεν ανήκον εις την αρμοδιότητα των τακτικών δικαστηρίων. Κατά το επόμενον έτος (1838) εξεδόθη επί τέλους και ο από του 1834 σχεδιαζόμενος νόμος περί διοικητικών δικαστηρίων, αλλά τα δημιουργηθέντα όργανα τελικώς διεμορφώθησαν ως ιδιαιτέρως στενής και ειδικής (αποκλειστικώς φορολογικής και δι\' ειδικήν κατηγορίαν άμεσων φόρων) αρμοδιότητος. Αναπτύσσονται τα περί της τότε διακρίσεως μεταξύ της αρμοδιότητος των διοικητικών και των τακτικών δικαστηρίων, στηριζόμενα και επί της σχετικής νομολογίας, της οποίας δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής καμμία εκμετάλλευσις. Η διαδοχική επέκτασις της αρμοδιότητος των εν λόγω ειδικών διοικητικών δικαστηρίων (πάντοτε με φορολογικόν αντικείμενον) μεταξύ 1838 και 1844 δεν επήρκεσε προς οριστικήν παγίωσιν ωλοκληρωμένου συστήματος διοικητικής δικαιοσύνης εν Ελλάδι. Αντιθέτως, κατά το 1844, εις την εν Αθήναις εθνικήν συνέλευσιν της τρίτης Σεπτεμβρίου, οι πληρεξούσιοι ετάχθησαν ρητώς και μετ\' επιχειρημάτων υπέρ της καταργήσεως των διοικητικών δικαστηρίων και υπαγωγής όλων των εις αυτά υπαγομένων υποθέσεων εις την γενικήν αρμοδιότητα των τακτικών δικαστηρίων. Η κατάργησίς των εσήμανε το τέλος μιας προσπάθειας που είχε σχεδιασθή ως ιδιαιτέρως πρωτοποριακή, εν σχέσει μάλιστα προς τα εν Γαλλία ισχύοντα τότε. Η μελέτη εν τέλει αποκαλύπτει τας προσπαθείας προς ανασύστασιν των διοικητικών δικαστηρίων κατά τα έτη 1847-1848. Κλείεται με συμπεράσματα που συνοψίζουν την ιστορική εξέτασιν των αρχικών σταδίων του σπουδαίου θεσμού της τελικώς καθιδρυθείσης παρ\' ημίν μετά παρέλευσιν πολλών ετών διοικητικής δικαιοσύνης, και επισημαίνουν τας ιδιοτυπίας και τους πάντως πρωτοποριακούς σχεδιασμούς της ελληνικής πολιτείας κατά την περίοδον 1833-1844.

Γεώργιος Δ. Δημακόπουλος